istanbul – ayasofya camii avlusu
Ayasofya’nın avlusunda yer alır. 1603 yılında hayatını kaybeden padişah, babası III. Murad’ın türbesinin yanına defnedildikten sonra, oğlu I. Ahmed mezarın üstüne türbe yaptırılmasını emretmiştir. 1604 yılında başlayan inşaatın 1607-1609 yıllarında tamamlandığı tahmin edilmektedir. Yapıyı dönemin mimarbaşı Dalgıç Ahmed Ağa’nın yaptığı düşünülmektedir. Türbenin biri kapı üstünde, diğeri Babıhümayun Caddesi cephesinde iki kitabesi vardır. Giriş kitabesinde şunlar yazmaktadır:
Ruh-ı pak-i Hazret-i Sultan Mehmed Hani
Farz-ı ayn oldu şam u seher her salihe
Daima fırdevs-i a’lada meşam canına
İrişe Gülzar-ı kutsiden muattar rayıha
Azm-i Firdevs ettiğine hükmüya tarihdir
Okuyun Sultan Mehmed hani çün Fatiha.
Sekizgen planlı yapının üzerine çift konstürüksiyonlu tasarım şeması uygulanmış, böylece Ayasofya’daki türbelerin geleneksel üslubu sürdürülmüştür. Bu yapıların genel özelliği biri yalnız dış, diğeri de yalnız iç mekandan algılanan iç içe iki ana kubbesinin olmasıdır. Dış kub be ana duvarlar tarafından taşınırken, iç kubbe çokgen planlı bir baldaken oluşturur.
18. yüzyılda türbenin revak kısmı yenilenmiş, iki yanına mekanlar eklenmiştir. Söz konusu mekanlar türbe olarak kullanılmıştır. Cephelerde altta ve üstte olmak üzere ikişer pencere açılmıştır. Dış kubbede de dört pencere vardır. Mermer kaplı gövdenin malzemesi Marmara Adası’ndan gelmiştir. Ancak özellikle dış cephedeki mermer işçiliği ayrıntılara girilmeden bırakılmıştır. Alt kattaki pencerelerle dolapların araları yeşil renkli düz çinilerle kaplıdır. Bunun üzerindeki çini kuşakta, Besmele-i Şerif ile Cuma Suresi okunmaktadır. Kitabeye göre bunları hattat Mehmed Efendi kaleme almıştır. Kubbe içindeyse ayetler ve Esma-ül Hüsna görülmektedir.
İç kubbenin altında III. Mehmed’in sandukası en önde durmaktadır. Diğer sandukalarda III. Mehmed’in altı kızı, I. Ahmed’in annesi Handan Sultan, III. Murad’ın kızı Ayşe Sultan, I. Ahmed’in üç oğlu ve on dört kızı, giriş revağının iki yanında da yine III. Murad’ın kızları medfundur.
2006-2007 yıllarında başlanan restorasyon çalışmaları 2009 yılında sona ermiştir.
Kaynak ; İstanbul’un 100 Türbesi , Celil Civan , İBB Yayınları .