• 

İstanbul – Eyüp – Düğmeciler

İbrahim Ümmi Sinan‘ın doğum yeri çeşitli kaynak­larda Prizren, Bursa ve Karaman olarak geçmektedir. İstanbul merkezli bir tarikat olan Sinaniliğin Rumeli’nde yaygın olması, şeyhin Prizren doğumlu olma ihtimalini güçlendirmektedir .

Ümmi Sinan‘ın anne babası ya da doğum tarihi hak­kında bir bilgi yoktur. Ancak 16. yüzyılın ortalarında İstanbul’a geldiği ve Sinani tarikatını kurduğu bilinmektedir. İbrahim Ümmi Sinan, Halvetiliğin Ahmedi kolunun kurucusu Ahmed Şemseddin Marmaravi’nin halifesi İzzeddin Karamani’den hilafet almıştır. Şeyh, 1551 yılında Topkapı’da kurduğu ve Cumhuriyet döneminde ortadan kalkan tekkede dervişlerine eğitim vermeye başlamıştır.

1568 yılında Hakk’a yü­rüyen Ümmi Sinan, halifesi Nasuh Dede’nin Eyüp’te kurduğu dergahta sırlanmıştır. Ümmi Sinan’ın kurduğu ve Halvetiliğin bir kolu olan Sinanilik, bir İstanbul tarikatıdır. Başlangıçta İstanbul ‘da beş tekkesi olan tarikat zaman içinde bunların ikisinin yöneti­mini başka tarikatlara bırakmıştır. Bu tekkelerden en önemlisi, günümüze kadar gelen Eyüp’teki aynı zamanda Pir makamı olan Ümmi Sinan Tekkesi’dir. Ümmi Sinan’ın Topkapı-Şeh­remini arasında inşa ettirdiği tekkeden geriye yalnızca haziresi ve kitabesi kalmıştır.

Ümmi Sinan’ın halifesi Nasuh Dede’nin kurduğu Eyüp’teki dergah ise başlangıçta mütevazı bir yapı iken, II. Mahmud tarafından yenilenmiş, bir hünkar dairesi ve hünkar mahfili eklenmiştir.

Anadolu’da bilinmeyen Sinanilik İsranbul’daki tek­ kelerinin yanı sıra Kosova’da Raif Vırmiça’nın tespit ettiği ka­darıyla dört tekkede temsil edilmektedir. Bunlar Şeyh Kutup Musa Efendi Tekkesi (Prizren), Şeyh Malkoç Efendi Tekkesi (Prizren), Şeyh Şaban Efendi Tekkesi (Prizren) ve artık bulun­ mayan Mitroviça Sinani Tekkesi‘dir.

Bir başka İsranbul tarikatı olan Uşşakiliğin piri Ha­san Hüsameddin Uşşaki’nin üç tarikattan hilafeti vardır. Bun­lar Kübrevilik, Nurbahşilik ve Halvetiliktir. Hasan Hüsamed­din Uşşaki’nin Halvetilik hilafeti, Sinanilikten gelmektedir. Ancak kaynaklar kendisinin Ümmi Sinan’dan hilafet aldığını yazsa da yaşadığı tarihe göre bu hilafeti Ümmi Sinan’ın halifesi Nasuh Dede’den almış olması gerekmektedir.

Ümmi Sinan, İstanbul folkloru açısından da önem­lidir. Her yıl Ramazan ayında İstanbullu kadınlar ara­sında Şehremini semtinde “Oruç Baba” adıyla bilinen bir türbenin yanında Ramazan ayının ilk orucunu açma adeti vardır. Böylece ka­dınlar dileklerinin yerine geleceğine ina­nırlar. Oysa Oruç Baba, Ümmi Sinan’dır ve yaygın halk inanışın aksine bu türbede yatmamaktadır. Ümmi Sinan, Hakk’a yürüdüğünde ilk olarak bu tür­be hazırlanmış, ancak Nasuh Dede, son anda Ümmi Sinan’ın Eyüp’teki dergahta sırlanması kararını almıştır

Kaynak ; İstanbul Evliyaları ve Fetih Şehidleri – Şevket Gürel , İstanbul’daki Tarihi Türbe ve Mescidleri İmar Vakfı , 1988