Ankara – ayaş – akkaya – köy mezarlığı
Ayaş ilçesinin eski Akkaya Köyü yerleşmesinde türbesi bulunan ve Osmanlı vakıf belgelerinde adı zikredilen Osman Dede‘nın hayat ve kimliği hakkında kaynaklarda henüz bir bilgiye rastlanmamıştır. Osman Dede Türbesi’ne Ayaş ilçe merkezine 24 km uzaklıkta ve Ayaş Beypazarı karayolu üzerinde olan yeni Akkaya yerleşmesi içinden geçen toprak yolla ulaşılmaktadır.
Osmanlı vakıf belgelerinde adı zikredilen Osman Dede Zaviyesi’nin hangi yılda kurulduğuna dair bir kayda henüz ulaşamamıza rağmen 1303/1885-8 senesinde Osman Dede Zaviyesi’nin bedel-i mukataa ve aşar bedeli 1062 kuruş olup diğer zaviyelere göre geliri yüksektir. Mayıs 1904 tarihinde Osman Dede Tekkesi zaviyedarlığına Mehmed İslam Efendi tayin edilir.
Hikmet Tanyu ise Osman Dede’den “Akkaya Dede” si olarak bahseder. Akkaya köyünde, ağzı eğilen, çarpılanların, felçlilerin gidip, götürülüp ziya ettikleri, “fevkalade tesirli” olduğunu söyledikleri bir ziyaretgah bulunuyor bu yatır, üzerine türbe yaptırmıyormuş. Birkaç defa türbe yapmağa teşeb edilmişse de türbe yıkılmış. “Bunu Dede arzu etmediği için yıkmış” Dede yakınındaki çalılıktan kesip sopa yapan mutlaka yaralanır, onları kesene zaverirmiş.”
Günümüzde dere içinde bulunan Osman Dede Türbesi, eski Akkaya Mezarlığı içindedir. Mezarlığın girişinde dikdörtgen planlı, çatılı, sıvalı ve naresiz, bakımsız bir cami bulunmaktadır. Ahşap tavanlı caminin minber mihrabı sadedir. Caminin kıble cephesine bitkisel motifler çizilmiş, sonra yapılan badana ile bu resimlerin bir kısmı kapatılmıştır. Mezarlığın giriş kapısında bölgeden getirilen antik çağlara ait iki sütun başlığı bulunmaktadır. Osman Dede’nin mezarının yakınında Osmanlı’nın dönemlerine ait rumi motifli bir mezar taşı parçası bulunmaktadır. Kitabesi olmayan mezar, demir korkulukla koruma altına alınmıştır. Mezar taşı “Birinci Seyid Osman” yazılıdır. Mezarın bitişiğinde de şifa için gelen hastaların bir süre uyuması için yataklar bulunmaktadır. Zaviye binasından günümüze bir yapı izi ulaşmamıştır.
Kaynak ; Manevi Mimarlarıyla Ankara , Abdülkerim Erdoğan , Ankara Büyükşehir Belediyesi Yayınları
Ankara Velileri I-II , Abdülkerim Erdoğan , Ankara Büyükşehir Belediyesi Yayınları