kayseri  – incesu – hacı  kılıç mezarlığında

Alim ve müderris (Kayseri, Ocak, 1747-Kayseri, ıs Ocak 1838). Hacı Kılıç Mahallesi’nde doğdu. Babası o dönemin bilginlerinden olan Müid Efendizade Mehmet Behçet Efendi’dir. İlk tahsilini Kayseri’de yaptıktan sonra Konya’nın Hadim ilçesine giderek devrin tanınmış bilginlerinden Hadım Müftüsü Ebu Said Mehmed el-Hadimi’den dini ve ilmi bil­giler aldı. Hocasının vefatından sonra onun yerine geçen Büyük Hüseyin Efen­di’den icazet alarak Kayseri’ye döndü.

Gözübüyükzade İbrahim Efendi, devrindeki gelenek olan ilim tahsili için İstanbul, Mısır,Şam, Bağ­dat vb. şehirlere değil de, Hadım’a gitme­yi tercih ederek, burada dini ve ilmi alanda büyük başarı göstermesi ile çağ­daşlarından ayrılmaktadır.

Kayseri’de 1785 yılında Gözübüyükzade Medresesini kurarak burada Arap dili, mantık, kelam, felsefe. tefsir ve hadis dersleri vermeye başladı. Elli yılı aşkın bir süre bu medresede başmüderris ola­rak görev yaptı ve çok sayıda eserle bir­likte beş yüzden fazla öğrenci yetiştirdi. Kayseri Müftüsü Hacı Torun Efendi, Hisarcıklızade Mustafa Efendi gibi bil­ginler bunlar arasındadır.

Aynı aileden yetişen müderrislerin idare­sinde 134 yıl kesintisiz hizmet veren Gözübüyükzade Medresesi 1924 yılında Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile kapatıldı. Bu medresede kurulduğundan 1924 yılı­na kadar, çok sayıda ilim adamı yetiştirdi. Örneğin, siyaset ve bilim adamı Suat Hayri Ürgüplü bu medresenin son dö­neminde yetişenlerden birisidir.

Gözübüyükzade İbrahim Efendi‘nin ve ailesinin asıl lakabı Muid Efendizade ol­ masına rağmen öğrencileri, onun ileri görüşlü olması ve meseleleri çözmekteki maharetinde dolayı ”Gözübüyükzade” lakabıyla anmaya başlamışlar ve bu lakap ile meşhur olmuştur . Bu ne­denle Mu’id Efendizade ailesinden ge­lenler bundan böyle günümüze kadar Gözübüyükzadeler (Gözübüyükoğulla­rı) olarak tanınmıştır.

Gözübüyükzade‘nin müderrisliği, öğren­cileri arasında problemleri çok kolay çözmesi ve izah etmesiyle çok sevilmiştir. Ayrıca hoşgörüsü ve insanlarla iyi iletişi­mi nedeniyle Kayseri halkının büyük sev­gisini kazanmış olan Gözübüyükzade 91 yıllık uzun ömrü boyunca yedi Osmanlı padişahı görmüştür. Kendisine II.Mah­mud tarafından şeyhülislamlık görevi teklif edilmişse de yaşının ilerlemesini ileri sürerek bu görevi kabul etmemiştir. İlmi çalışmaları yanısıra hayır faaliyetle­rine de katkıda bulunmuştur. Nitekim Gümrükçü Osman Paşa’nın yaptırdığı Battal Gazi mesiresi, Ziyaretçiler Köşkü ve mutfaktan oluşan hayrat ve imaret kurumlarının idaresi kendisine verilmiş­tir.

Gözübüyükzade birçok alanda eser vermesine rağmen özellikle tefsir alanın­ da verdiği dersler ve eserlerle tanınmıştır. Bu eserler arasında Nebe Suresi Tefsiri en tanınmış olanlardandır. Onun eserle­rindeki üslubu çok önemli konuları çok kısa ve açık bir şekilde ortaya koymadaki metodolojisi ile dikkat çeker. Eserlerinin bir kısım ders notu şeklinde olup kendi medresesinde ve diğer medreselerde okutulmuştur.

Gözübüyükzade İbrahim Efendi, 15 Ocak 1838 Pazartesi günü Kayseri’de vefat etti ve Hacı Kılıç Mezarlığına defnedildi. Mehmed Cemaleddin’in Gözübüyükza­de’nin Mecmuatü’r-Resail’e yazdığı tak­diminde, “Kaza-i merkumda i’dad olu­nan mahalde defin kılınmıştır” ifadesi, başta Bursalı Mehmet Tahir Bey’in Os­manlı Müellifleri olmak üzere birçok eserde, Gözübüyükzade’nin vefat ettiği ve kabrinin bulunduğu yer yanlışlıkla Hadim olarak kaydedilmiştir.
Mezar taşında Fehmi mahlaslı bir şairin Gözübüyükzade’nin ölümüne tarih dü­şürdüğü şu beş beyitlik bir manzume bulunmaktadır:

Kurretü’l-aynı cihanın hem zemanın sey­yidi.  
Nuş edip cam-ı ecelden daldı bahr-ı rah­mete 
Kabr-i yari eylenir ravza-i Huld-i berin
Hurilerle daim olsun iş-ü zevk-i ibrete   
Tuttu matem hep vilayetler ona feryad edüp,
Nice tullap bağrını yandırdı nar-ı firkate
Gel dua kıl kabrine şimdengeru ihlas ile
Hem şefaat iltica kıl gitti erdi devlete
Mevtini tarih di Fehmi ah ile cevher gibi
Es-sena li’llah düştü İbrahim Efendi Cennete.

Kaynak ; Kayseri Ansiklopedisi
Kayseri ve Çevresinde Ziyaret Yerleri , Kayseri Büyükşehir Belediyesi Yayınları
Kayseri’nin Manevi Mimarları , Muhsin İlyas Subaşı , Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları
Kayseri İlmiye Tarihinde Meşhur Mutasavvıflar , Ali Rıza Karabulut , Seyyid Burhaneddin Vakfı
Kayseri Uleması , H. Mehmed Zeki Koçer