İstanbul – Aksaray’da Turgut Özal Millet caddesi üzerindeki Pir Mehmet Paşa camii yanında

Büyük Osmanlı alimi, müftüsü ve dördüncü Osmanlı şeyhülislamıdır. Bizzat Fatih’le beraber kuşatmaya katıldığı için Ni’melceyş olarak bilinir. Farklı rivayetler bulunmakla birlikte, hocası Makrizı (v. 1442) 1410’da doğduğunu söyler. Asıl adı Şemseddin Ahmed b. İsmail olmakla birlikte, doğduğu kasaba olan Güran’a (Kur’an) nisbetle Molla Gürani diye meşhur olmuştur. Güran kasabasının nerede olduğu belli değildir. Bununla birlikte Molla Güranı’nin kendisi Diyarbakır’ın Hıler köyünde doğduğunu söylemiştir.

İlim tahsili için çok genç yaşta Bağdat, Diyarbakır, Hasankeyf şehirlerini dolaştı. Şam’a gittiğinde 17 yaşındaydı. Buradan Kahire’ye geçti. Büyük alim İbn Hacer el-Askalani’den (v. 1449) ders ve icazet aldı. Kıraat, kelam, hadıs, tefsir, nahiv, fıkıh, Arap dili ve edebiyatı alanlarında ciddi bir eğitim gördü. Kısa sürede ilmiyle temayüz etti. Öyle ki Mısır-Memluk Sultanı Çakmak’ın (v. 1453) dikkatini çekti ve sarayın yakın çevresine girdi. Ancak 1440 yılında bir başka alimle aralarında çıkan sorun hem görevinden alınınasına hem de Şam’a sürgün edilmesine sebep oldu. Bu sırada, hacdan dönen II. Murad’ın (v. 1451) çevresindeki alimlerden Molla Yegan’la (v. 1461) Halep’te karşılaştı. Molla Yegan‘ın teklifi üzerine birlikte Edirne’ye gitti.

Molla Gürani, bir müddet Bursa’daki medreselerde müderrislik yaptıktan sonra, o sırada Manisa’da sancak beyliği yapan şehzade Mehmed’in hocalığına tayin edildi (1443). Bu birliktelik Fatih’in vefatına kadar devam etti.

1451’de kazasker oldu. Bu arada başlayan fetih hazırlıkları kapsamında Fatih’in istişare meclisinde yer aldı. Fetihten sonra komşu müslüman ülkelere gönderilen fetihnamelerin hazırlanmasına katkıda bulundu. Daha sonra Bursa kadılığına getirildi. Bir kararı sebebiyle kadılıktan alınsa da 1458’de Fatih’in görevine dönmesi ricası üzerine İstanbul’a geldi. Bursa kadılığı kendisine yeniden verildi. Ardından kadıasker oldu. 1480’de en yüksek ilmiye makamı olup daha sonra şeyhülislamlığa dönüşecek olan İstanbul Müftülüğüne getirildi. Talebesi Fatih Sultan Mehmed vefat ettikten sonra oğlu Beyazıd döneminde (1482-1512) yedi yıl daha bu görevini sürdürdü. 1488’de vefat etti.

İki cami, iki mescit, bir darülhadis medresesi, darülkurra, hankah, hamam ve mekteb yaptırmış olan Molla Gürani bunların ayakta kalabilmesi için birçok akar vakfetmiştir.

Kabri ziyarete açıktır.

Kaynak ; İstanbul’un Manevi Atlası , Dr. Necdet Yılmaz ( Editör) , Arifan Yayınları , 2011 ,